گچبری در معماری سنتی ایران و نمونه های بی نظیر آن

گچبری از اجزای مهم تزئینات معماری سنتی ایران است که به صورت کنده کاری، برجسته کاری و خطاطی از قدیمی ترین زمان در معماری کشورمان کاربرد داشته است. نقش برجسته هایی که از گچ تشکیل می شوند معمولاً با بریدن، سر و کار دارند. بریدن گچ و کندوکاری کردن روی آن را از گذشته تا به امروز، گچبری می گویند.  گچبری در معماری سنتی ایران از پدیده های هنری بی همتا به شمار می رود.

تاریخچه گچبری

پیشینه ی هنر گچبری در ایران، به 2500 سال پیش از این و قبل از ساخت آجر می رسد. ایرانیان اقسام عملیات گچبری را ابداع، تجربه و تکمیل کرده اند و یک سلسله شاهکار در سبک های متوالی پدید آورده اند، که در جای دیگر همتایشان را نمی توان یافت.

کاربرد گچ در معماری

گچ به سبب گیرایی و انعطاف پذیری بالایی که دارد جهت استحکام بخشیِدن به ساختار بنا و در همچنین در تزئینات معماری دوره ی اسلامی کاربرد ویژه داشته است.گچبری در دوره اسلامی توسعه یافت و نمونه های آن را در بناهای تاریخی نظیر: مساجد،خانه های قدیمی،باغ های تاریخی و… می توان دید.

خصوصیات گچ

از جمله خصوصیات گچ به موارد زیر می توان اشاره کرد:

• زودگیر بودن
• خاصیت ازدحام حجم
• مقاومت در برابر آتش سوزی
• آکوستیک بودن
• ارزان بودن
• خاصیت پلاستیکی گچ
• رنگ گچ
• رنگ پذیری گچ

گچبری در دوران سلجوقی و ایلخانی

به کاربردن هنر گچبری به صورت برجسته کاری بلند و کنده کاری یکی از جلوه های هنری به جامانده از دوران سلجوقی است که در دوره ایلخانی نیز ادامه یافت.نقوش گل و بته و برجسته کاری ها با گچ همراه با طرح های هندسی کنده کاری شده در دوران ایلخانی کاربرد زیادی داشت که در بناهای مذهبی در کتیبه هایی که مزین به آیات قرآن کریم و احادیث است،به وضوح دیده می شود.

نمونه های بی نظیر گچبری در معماری اسلامی

هنر گچبری دوران اسلامی توانست راه خود را با تکیه بر نقوش انتزاعی و هندسی در هنر اسلامی نیز باز کند؛ به طوری که نمونه های بی نظیر هنر گچبری اسلامی را می توان در مساجد خاصه در محراب ها به خوبی مشاهده کرد.به عنوان نمونه محراب مسجد بزرگ شیراز، مسجد جامع بسطام و مسجد میدان ساوه نمونه هایی از عالی ترین هنر گچبری اسلامی را در خود جای داده اند.محراب الجایتو در مسجد جامع اصفهان، اوج گچبری دوران ایران اسلامی لقب گرفته است.

مقاله های مرتبط و مفید برای شما:

درب خانه های سنتی ایران

نقش حوض در معماری سنتی ایران

هندسه در معماری، با تمرکز معماری سنتی ایران