بروتالیسم در معماری + آثار سبک بروتال در ایران و خارج

بروتالیسم یا بروتالیست یا زبره کاری (Brutalist Architecture) یکی از سبک های معماری مدرن، است که از دهه 50 میلادی، وارد و تا دهه 70 میلادی ادامه داشت. معماری بروتال سعی بر ان دارد، تا ساختمان را با متریال بتن و بدون هیچ گونه روکشی و اصطلاحا لخت و عریان، نمایان سازد. در ادامه به تحلیل سبک بروتال و همچنین معرفی مصادیق این سبک در ایران و خارج خواهیم پرداخت.

• اصطلاح بروتالیسم یک واژه فرانسوی و به معنای « زبره کاری » می‌باشد.

بروتالیست چگونه شکل گرفت؟

بروتالیسم برخاسته از جنبش مدرنیستی، واکنشی در برابر نوستالژی معماری در دهه 1940 است. اصطلاح «بروتالیسم جدید» که از عبارت سوئدی nybrutalism گرفته شده است، برای اولین بار توسط معماران بریتانیایی آلیسون و پیتر اسمیتسون برای رویکرد پیشگامانه آنها در طراحی استفاده شد. این سبک در مقاله‌ای در سال 1955 توسط منتقد معماری، رینر بانهام، رایج شد، که همچنین این جنبش را با عبارات فرانسوی béton brut (“بتن خام”) و art brut (“هنر خام”) مرتبط کرد. این سبک که توسط معمارانی مانند اسمیتسون ها، ارنو گلدفینگر متولد مجارستان، و شرکت بریتانیایی چمبرلین، پاول و بون توسعه داده شد، تا حدی تحت تأثیر کارهای مدرنیستی معماران دیگری مانند لوکوربوزیه، لوئی‌کان استونیایی-آمریکایی، میس ون در روهه آلمانی-آمریکایی و آلوار آلتو فنلاندی قرار گرفت. .

خصوصیات معماری بروتالیسم

در این سبک، بتن نمادی بارز دارد، و در اغلب ساختمان های این سبک، بتن به صورت نمایان ظاهر شده است. گاهی حتی اثر بافت قالب‌های چوبی، که در بتن می‌ماند را همانگونه رها می‌کنند تا بدین گونه، عوامل شکل دهنده نیز تاثیر خود را بر نما بگذارند. علاوه بر نمایش بتن در سبک بروتال ، اجسام  و سازه ساختمان، خصوصا تیرها و ستون ها به صورت اغراق آمیز همانند یک قلعه مدرن نمایش داده می‌شوند.

آثار و معماران مشهور سبک بروتالیسم

لوکوربوزیه:

از بنیان گذاران و مشهورترین معماران این سبک می توان از لوکوربوزیه نام برد.

• علاوه بر لوکوربوزیه، یک زن و شوهر انگلیسی به نام های آلیسون و پیتر اسمیتسون در پدید امدن سبک بروتال سهیم بودند.

اولین نمونه ساختمان های این سبک را می توان در کارهای لوکوربوزیه مشاهده کرد؛ ساختمان یونیت دی هبیتیشن در فرانسه ، ساختمان میل انرز اسوسییشن در احمداباد هند ، ساختمان سکرتریت در چندیگار هند و ساختمان سانت ماری دی لاتورت در فرانسه ، از جمله طرح های هنرمندانه لوکوربوزیه و ساختمان های شاخص این سبک محسوب می شوند.

آلیس و پیتر اسمیتسون:

این دو، یک زن و شوهر معمار و انگیسی تبار بودند که در پدید اوردن این سبک سهیم بودند. مدرسه هانزتنتن در نورفولک انگلستان، ساختمان اکونومیست و مجموعه باغ رابین هود هر دو در لندن، جزو بناهای این دو معمار به سبک بروتالیسم است.

پل رودولف:

از دیگر معماران مشهور این سبک، پل رودولف می باشد. طرح او برای دانشکده معماری  و هنر دانشگاه ییل در آمریکا، یکی از بهترین نمونه های معماری بروتالیسم می باشد. در این ساختمان نمای نمایان بتن، شیار داده شده تا زبری ان وضوح بیشتری داشته باشد. همچنین تیر ها و ستون ها به شکل اغراق امیز بر روی احجام مکعب شکل این بنا ظاهر شده است.

جیمز استرلینگ و دنیس لسدون

طرح جیمز استرلینگ برای دانشکده مهندسی دانشگاه لینچستر در انگلستان و طرح دنیس لسدون برای تئاتر ملی سلطنتی در لندن، نیز از بناهای شاخص این سبک محسوب می شوند. در تئاتر ملی و سلطنتی، در سمت مقابل پارلمان انگلستان و در مجاور رودخانه تایمز، سطح بتن در بخش عمده ای از سطوح خارج و داخل ساختمان نمایان است.

بروتالیسم در ایران

از جمله ساختمان های اجرا شده به این سبک در ایران، می توان از ساختمان کتابخانه و خوابگاه های دانشگاه شیراز، ساختمان اداری و خوابگاه دانشکده فنی و مهندسی انقلاب تهران، انجمن فرهنگی ایران و امریکا ( کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ) در تهران و رستوران پیک نیک در کنار مقبره فردوسی در توس نام برد.

پیدایش بروتالیسم جدید

در سال 1954 ، لفظ بروتالیسم جدید به گروهی از معماران جوان انگلیسی اطلاق می شد که بر گرد الیسون و پیتر اسمیتسون جمع شده بودند؛ ان ها شیفته نمایش خام مصالح ، فرم ها و عملکردها بودند.

انتقادات وارد بر معماری بروتالیست و نحوه برخورد با آنها

معماری بروتالیست منتقدان سرسختی دارد، از جمله چارلز، پرنس ولز. سخنرانی‌ها و نوشته‌هایش همیشه انتقادات سختی بر معماری عریان وارد داشته‌اند، و بسیاری از بناها را تنها توده‌ای از سیمان خوانده‌اند. بیشتر انتقادات به خاطر طراحی بنا نیست، بلکه بیشتر به خاطر نمای سیمانی آنها است، به این دلیل که سیمان در هوای مرطوب و در اقلیم ابری اقیانوسی به ویژه در شمال غربی اروپا دوام چندانی ندارد و به سرعت ظاهر خود را از دست می‌دهد. در این آب و هوا سیمان با لکه‌های آب یا حتی گاهی خزه و گلسنگ ورقه ورقه می‌شود و باعث زنگ زدگی آرماتورها می‌شود. در دانشگاه اورگان، اعتراض و تنفر دانشجویان نسبت به معماری دانشگاه به استخدام کریستوفر الکساندر و آغاز پژوهش اورگان در اواخر دهه ۷۰ انجامید.

در سالهای اخیر، برخی از این بناهای رسیدگی نشده تخریب یا بازسازی یا با ساختمان‌های جدید جایگزین شده‌اند. علی‌رغم موفقیت برخی از این آثار همچنان روند تخریب آنها ادامه دارد.

تئودور دالریمپل، نویسنده بریتانیایی، فیزیکدان و مفسر سیاسی برای روزنامه سیتی ژورنال در مقاله‌ای نوشت که معماری بروتالیست محصول فلسفه توتالیتاریانیسم اروپایی و دارای نقص اخلاقی، روحانی و عقلانی است. او ساختمان‌ها را سنگدل، غیرانسانی، مهیب و غول پیکر خواند. از نظر او بتون آرمه با گذر زمان زشت، خرد و پوسیده می‌شود و لک برمی‌دارد و همین باعث می‌شود که نسبت به سبک‌های دیگر معماری ارجحیت نداشته باشد.

ماتیو اگلسیاس، مفسر مجله ثینک پروگرس، معتقد است که بنایی مثل ساختمان شهرداری در بوستون باعث شده که آن ناحیه روح خوشایند و مثبت خود را از دست بدهد.