معماری آرت دکو ؛ تعریف و خواستگاه

معماری آرت دکو (Art Deco)، سبکی از هنرهای تجسمی آرت دکو است که در سال 1920، در اروپا ظهور کرد. این سبک علاوه‌بر صنعت سینما، بر مد، طراحی داخلی، طراحی گرافیک، مسجمه سازی، نقاشی و سایر اشکال هنر نیز تاثیر بسیاری گذاشت. نقطه عطف سبک آرت دکو، یک نمایشگاه بین‌المللی هنرهای تزئینی و صنعتی مدرن بود؛ که در سال 1925 در پاریس برگزار شد و نام خود را  از آن‌جا گرفت.

درست، مانند بسیاری از زمینه‌های تحت تاثیر این سبک، معماری آرت دکو طراحی مدرن را با عناصر سنتی، مانند صنایع دستی نفیس و متریال اشرافی از جمله یشم، لاک و عاج ترکیب می کند. آرت دکو به‌عنوان جانشین جنبش‌های هنر و صنایع دستی و هنر نو، تحت‌تاثیر اشکال انتزاعی و هندسی کوبیسم (Cubism)، رنگ‌های روشن فوویسم (fauvism) و ​​صنایع دستی، و سبک‌های عجیب و غریب کشورهایی مانند چین، ژاپن و مصر قرار گرفت. جنبه تزئینی و چیدمان های ترکیبی آن نیز از معماری هنرهای زیبا (Beaux-Arts architecture)، از طریق تقارن، خطوط مستقیم، سلسله مراتب در توزیع پلان طبقه، و نماهای تقسیم شده به پایه، شفت و سرستون (تقسیم سه جانبه کلاسیک) – هرچند این بار با حجم‌هایی منطقی‌تر و گاهی نیز استفاده از زیورآلات گرفته شد. آرت دکو، ترکیبی افراطی از سبک ها بود که توسط بورژوازی (Bourgeoisie) ثروتمند پس از جنگ پذیرفته شد.

مبدا معماری آرت دکو

آرت دکو ابتدا در قاره اروپا و در مناطقی مانند شهر پاریس فرانسه به وجود آمد که آن‌ها را با نقششان در پیشرفت طراحی و دیزاین می‌شناختند. مسابقه‌ای در سال ۱۹۲۲ میلادی برگزار شد تا بهترین طرح را برای ساخت اداره‌ی مرکزی جدید روزنامه‌ی شیکاگو تریبون (Chicago Tribune) انتخاب کنند. معمار اهل کشور فنلاند به نام الییِل سارینن (Eliel Saarinen)، طرحی با ویژگی‌های معماری آرت دکو را در این مسابقه ارائه داد. طرح سارینن نتوانست مقام اول را به دست بیاورد اما تأثیر مهمی در تاریخ برجای گذاشت؛ زیرا معماران آمریکایی از این طریق با سبک آرت دکو آشنا شدند. برنده‌ی این مسابقه، معمار آمریکایی به نام ریموند هود (Raymond Hood) بود که از طرح نئوگوتیک او برای ساخت «برج تریبون» استفاده کردند. ریموند هود از طرح‌های آرت دکوی سارینن تأثیر پذیرفت و حتی از ویژگی‌های آن برای تکمیل طرح بعدی خود، یعنی پروژه‌ی ساختمان رادیاتور آمریکایی (American Radiator Building) در سال ۱۹۲۴ میلادی کمک گرفت. ساختمان رادیاتور، تلفیقی از سبک گوتیک و آرت دکو است و اولین آسمان‌خراش آمریکا به حساب می‌آید که از ویژگی‌های معماری آرت دکو در آن استفاده شده است.

از دهه 1930، این سبک در تولید صنعتی رواج پیدا کرد و امکان تولید انبوه برای آن فراهم شد. در این دوره، آرت دکو، معتدل‌تر و هوشیارتر می شود و متریالی مانند بتن و فولاد ضد زنگ را در خود جای می‌دهد. از نمادین‌ترین آثار این سبک که در این زمان پدیدار شدند، ساختمان کرایسلر، مرکز راکفلر، و ساختمان امپایر استیت است که همگی در نیویورک ساخته شدند. این ساختمان‌ها، زبان جدیدی از آسمان‌خراش‌ها را معرفی کردند که باعث تغییر افق شهر می‌شد، و منعکس‌کننده یک سبک مدرن جدید و شهری تکنولوژیکی و پیشرفته بودند. این ساختمان ها برخی از برجسته‌ترین ویژگی‌های سبک آرت دکو را نشان می‌دهند که به تثبیت آن در تاریخ معماری کمک کرده است. از جمله آن‌ها می‌توان به استفاده از بتن مسلح، خطوط مستقیم، اشکال مستطیلی تمیز، ساختمان های پلکانی، زوایای تیز، شورون ها و زیگزاگ ها اشاره کرد. مورد آخر، یکی از ویژگی‌های قابل‌توجه آسانسورهای ساختمان کرایسلر است که نشان می دهد، الگوها فراتر از نما به فضاهای داخلی گسترش یافته‌اند.

علاوه بر آسمان‌خراش‌های نیویورک در اوایل قرن بیستم، شهر ریودوژانیرو نیز چندین نمونه قابل‌توجه از این سبک را نشان می‌دهد؛ مانند تئاتر کارلوس گومز و ایستگاه مرکزی دو برزیل، با پلکان‌ها‌ و پنجره‌های رنگیشان، تابلوها و عناصر دیگری که حال‌وهوای سبک آرت دکو را به خوبی منتقل می‌کنند. مجسمه مسیح رستگار، یکی از مشهورترین مکان های دیدنی ریو، یک قطعه آرت دکو است و به عنوان بزرگترین مجسمه از این سبک تا به امروز شناخته می شود.

بسیاری از کارشناسان این خط باریکی که بین جست‌وجوی سادگی، به‌خصوص در مقایسه با جنبش آرت دکو و فرم‌های افراطی آن وجود داشت را یک تناقض و پارادوکس در نظر گرفتند. با این‌حال، معماری آرت دکو با نمایش فرآیند مدرن‌سازی منظر شهری، متعادل کردن عناصر گذشته با پیکربندی‌های هندسی جدید و ارجاعات زینتی، نقش مهمی را در تاریخ معماری ایفا کرد.

مشخصه های اصلی آرت دکو

نقوش: نقوش گل ها و پروانه به صورت اشکال هندسی درآمده و تزیین می شوند. اشکال انتزاعی مانند خطوط زیگزاگی یا خطوط اشعه مانند و اشکال راه راه شکسته نزدیک به هم که در زمان خود بسیار پیشرو محسوب می شدند.

مصالح: لاک، آینه، چوب (چوب ها گران قیمتی مانند گردو)، برنج، فلز، سفال، کروم و شیشه های رنگی. در بعضی وسایل دکوراتیو جزئیات پلاستیکی یا پوست حیوانات هم به چشم می خورد که ظرافت کار طراح را می رساند.

رنگ ها: ترکیبات رنگی با کنتراست بالا، رنگ های جسورانه، رنگ های مودی و غنی که با ترکیب رنگ های خنثی و نود متعادل تر می شوند.

توصیه می کنیم برای بالا بردن دانش معماری خود مطالب مجله معماری معمار گلد را مطالعه کنید.

توصیه میکنیم با دیگر سبک های معماری آشنا شوید!