تناسبات در معماری و مهم‌ترین مواردی که باید بدانید!
تناسب یکی از مفاهیم اصلی و پایه‌ای معماری است که به رابطهٔ بین اجزا و کلیت یک فضا یا طرح معماری اشاره دارد. بنياد طبيعت و آفرینشی که در آن هستیم بر پايه تناسبات ويژه پي ريزي شده است. همین مورد اهمیت تناسبات در معماری را می رساند. بشر از گذشته هاي دور در پي کشف اين تناسبات بوده تا هم به کنجکاوي خود پاسخ دهد و هم از اين تناسبات در آفريده هاي خويش بهره گيري کند. از طرفي هندسه ابزاري مناسب جهت نظم بخشيدن به معماري و برقراري روابط آگاهانه ميان اجزاي بنا با يکديگر است تا در عين مرکب بودن، يکپارچگي فضا را به عنوان يک ترکيب خلاق و هدفمند ميسر سازد.
تعريف مقياس
از مقايسه اندازه يک عنصر با يک مرجع استاندارد و يا عناصر ديگر حاصل می شود.
انواع مقياس
مقياس عمومي: نسبت اندازه يک قسمت بنا به اندازه ساير فرم هاي پيرامونش
مقياس انساني : نسبت اندازه يک قسمت يا يک فضاي بنا به ابعاد و تناسبات بدن انسان
تعريف تناسب
تناسبات در معماری یکی از مفاهیم اصلی و پایه‌ای است که به رابطهٔ بین اجزا و کلیت یک فضا یا طرح معماری اشاره دارد و منظور از تئوری‌های تناسبات، ایجاد احساس نظم بین اجزاء یک ترکیب بصری است.در سبک‌های معماری به تناسب اجزاء معماری، انسان و فضا توجه بسیاری شده است و در هر سبک معماری، تغییرات تناسب ،مفاهیم متفاوتی را بیان می‌کند.
طراح در هنگام تعيين تناسبات اشياء به موارد زير توجه مي کند:
1- طبيعت مصالح
2- عکس العمل عناصر بنا در برابر نيروها
3- چگوگي ساخت آنها
انواع تناسبات در معماری
- پيمون:پیمون به معنای اندازه و معیارهایی است که تناسب اندام های ساختمان را از نظر درستی طرح، تناسب، استواری و زیبایی تضمین نموده است. معمار ایرانی با بکارگیری آن،اجزا و اندام های بنا را به یکدیگر پیوند داده و بدین شکل با استفاده از هندسه و تناسبات بین اجزا بنا در خلق اثری هماهنگ و متناسب موفق بوده است.
اهمیت پیمون به قدری بوده است که در تمامی بناهای ایران وجود دارد. برخی از این بناها در شهر کاشان گرد هم آمده اند. - کن و شاکو:اين واحد تقريباً معادل يک فوت است و قابليت تقسيم به واحدهاي اعشاري را دارد.
- مدول (مدولار):معرف فضاي اشغال شده توسط پيکر انسان
تناسب در طبیعت
در مطالعه در طبیعت نیز این تناسب در معماری زیاد دیده می شود؛ نظیر فاصله برگ های روی ساقه و ساقه روی شاخه و شاخه روی تنه در بعضی گیاهان که بین هر دو زوج، سومی تقریبا در جای طلایی قرار گرفته است.
تناسبات در معماری ایرانی
انتخاب ده ضلعی منتظم از طرف هنرمندان ایرانی و استفاده آن در کارهای معماری (پوشش گنبدها با کاربندی) و کارهای هنری (گره سازی ها که پایه آنها روی ده ضلعی منتظم قرار دارد) توجه و دقت آنها و بالاخره دید آنها را در انتخاب و به دست آوردن بهترین تناسب در معماری در خطوط و سطوح را می رساند؛ چرا که در ده ضلعی منتظم نسبت شعاع به طول ضلع، همان نسبت طلائی است که در تمام کاربندی پوشش های گنبدی در معماری اصیل ایرانی – اسلامی از آن استفاده شده است.
هنر و معماری ایران از دیرباز دارای چند اصل بوده که به خوبی در نمونه‌های این هنر نمایان شده است.
این اصول چنین هستند:
۱-مردم‌واری ۲-پرهیز از بیهودگی ۳-نیارش ۴-خودبسندگی ۵-درونگرایی
یکی از اصول مهم معماری ایران مردم‌واری است.مردم واری به معنای رعایت تناسب میان اندام‌های ساختمانی با اندام‌های انسان و توجه به نیازهای او در کار ساختمان سازی است.
تناسبات طلایی در معماری (نسبت زرین)
در حدود 811 سال پيش از ميلاد، رياضيدان برجسته يونان باستان، اقليدس اين چنين نوشته است: يك پاره خط مستقيم را ميتوان به دو قسمت كوچك و بزرگ آنچنان تقسيم نمود كه نسبت طول پاره خط به جزء بزرگ، برابر با نسبت طول جزء بزرگ به كوچك باشد. او با حل جبري اين مساله دريافت كه مقدار چنين نسبتي همواره معادل 1.6180339887 میباشد كه عددي گنگ همچون عدد پی است و این عددگنگ بعدها عدد فی نامیده شد.
سيستم هاي تناسب رياضي از فرضيه فيثاغورث و از اين عقيده كه برخي نسبت هاي عددي “همه چيز عدد است” و از اين عقيده كه برخي نسبت هاي عددي مبين ساختار هماهنگ عالم هستي هستند سرچشمه مي گيرند؛یکي از اين نسبتها كه از عهد باستان تاكنون به كار رفته است تناسبي به نام “تناسب طاليي” ميباشد.يونانيها از ديرباز به نقش غالبي كه تناسب طالیي در بدن انسان بازي مي‌كرده است پي بردند و با اعتقاد به اينكه هم انسان و هم پرستشگاه هاي او ميبايست به يك نظم برتري از جهان تعلق داشته باشند همين تناسبات را در ساختمان پرستشگاه هاي خود منعكس كردند. در بين ستايشگران ويژگي هاي رمزآميز عدد طلایی ميتوان به لئوناردو داوينچي كه آن را “تقسيم طلایی” ميناميد و كپلر كه از اصطلاح “تقسیم آسمانی” براي تناسبات طلایی استفاده مي‌كرد،اشاره نمود.
