نقش نمادین و معنوی « حوض» در معماری سنتی ایران
حوض ها در معماری سنتی ایران کمتر شکل آزاد دارند و اغلب با طرحهای مربع، مستطیل، چلیپا، دایره و یا ترکیبی از اشکال هندسی و بر اساس راست گوشه و دایره ساخته می شدند. حوض ها معمولا” کم عمق ساخته می شدند تا گستردگی و سطح آب افزایش پیدا کند و دلیل دیگر آن کاهش خطر سقوط و خفگی کودکان بوده است. همچنین تخلیه و نظافت آن انرژی کمتری مصرف می کرد.
نقش حوض در معماری سنتی ایران
حوض در معماری سنتی ایران، برای تقلیل گرما، تلطیف فضا، انجام وضــو، ذخیره سازی آب و آبیاری بهـره گرفته می شد.در حیاط های گسـترده نوعاً حوض را در مقابل اتاق ارسـی یا پنج دری می ساختند.دربیشـتر مواقع برآن بودند تا حوض را در یکی از محورهای عمده فضای خانه چنان بسازند تا طول حــوض در مسـیر طــول خانه باشــد.حــوض، علاوه بر این، ظرفیتی بــرای انعــکاس زیبایی های خودساخته و مصنوع پیرامون بود و کارکردی نمادین نیز داشت.
طرز قرارگیری حوض
حوض‌ها بیشتر در امتداد طولی بنا ساخته می‌شوند و بناها را با شیب زمین هماهنگ می‌کنند تا آب به راحتی در حوض‌ها جای گیرد، مانند کاخ‌های چهلستون و هشت بهشت در اصفهان. در ساخت حوض تراز بودن این سازه اهمیت ویژه دارد و بدین منظور تمهیدات خاصی در نظر گرفته می‌شود. معمولاً به دلیل عمق کاذبی که استخرهای تیره القا می‌کنند، کف این استخرها را کاشی نمی‌کردند تا تیرگی آب و انعکاس آن، عمق آب را بیش از آنچه هست بنمایاند.
مصالح ساخت حوض
مصالح ساخت حوض مانند دیگر قسمت‌های بنا بوده، اما برای نگهداری و آب‌بندی، از مصالح مقاوم و غیرقابل نفوذ مانند قیرطبیعی به عنوان ملات در بین آجرها، خمیر آهک و خاکستر چوب و از ساروج نیز، به دلیل مقاومت در برابر سرما و خنک نگهداشتن آب، اغلب به عنوان ملات داخلی پوشش حوض‌ها استفاده می‌شد. امروزه سیمان جای ساروج را گرفته و استفاده از سنگ‌های پاکتراش، مثل گذشته، برای جداره‌های حوض‌ها معمول است.
حوض از منظر معنویت
معنویت، در گستره ی هنر و معماری ایران دوران اسلامی،امری همیشه حاضر و راهبر وجود خلاقانه هنرمندان و معماران بوده است.تصاویر ناپایداری که از طبیعت و بنا در آب حوض منعکس می شــود، در نگاه انسان موحد، شـأنی استذکاری می یابد و آن نیست جز اشارت بـه گذرا بودن این جهان و اندیشــیدن به میرابودن همه چیز غیر از ذات باریتعالی.ذاتی که تغییر نمی پذیرد،نمرده و نخواهد مرد.
متشکریم که تا پایان مقاله نقش نمادین و معنوی « حوض» در معماری سنتی ایران با ما همراه بودید.
توصیه می کنیم برای بالا بردن دانش معماری خود مطالب مجله معماری معمار گلد را مطالعه کنید.
مطالب مفید و مرتبط:
