نقش آب در معماری ایران باستان
آب نزد ایرانیان، نماد آگاهی، پاکی و طهارت، ایمان و زایندگی است. گشودن رمزهای نمادین آب، زمینه‌ای برای درک عمیق آثار هنری فراهم می‌آورد که حاوی نمادهای آب است.این عنصر از جمله قدیمی‌ترین و ارزشمندترین نمادها است. آشنایی با مبانی فکری و اعتقادی هنرمندانی که با نمادپردازی آب،به خلق آثار هنری مبادرت کرده‌اند، بستری برای راهیابی به باورهای آنان فراهم می‌آورد.از سوی دیگر توجه به ابعاد گسترده آب، این مایه حیات، و شناخت محتوایی مضامین فرهنگی آن، علاوه بر ایجاد کشش به سوی پاسداشت آن، به نوعی فرهنگ‌سازی در زمینه حفظ آب، و به دنبال آن حفظ محیط زیست است.
درک موضوع ( آب در معماری ایران باستان)
درک مفهوم آب در معماری همان درک معماری از آب است. درک قوانین فیزیکی رفتار آب، احساسات ما در مقابل کنش و واکنش آب و مهم‌تر از همه نقش تمثیل و ارتباط آن با زندگی انسان‌ها است. آب به همراه خاک، آتش و هوا عناصر چهارگانه جهان هستی را تشکیل می دهند.به دلیل تقدس خاص آب در مشرق زمین و بخصوص نزد ایرانیان و مسلمانان، همواره عنصر اصلی در جانمایی و شکل دهی به فضاها بوده است.
معنايي که از درک معماري آب حاصل مي شود، در اشکال هندسي در اکثر بناها تجلي مي يابد و به نوعي مرکزيت و وحدت معماري در آن شکل مي گيرد. نتايج حاصل از پژوهش ها موکد اين نکته مي باشد که حوض هاي قرار گرفته در مساجد به مثابه عنصري فضاساز، با قرار گرفتن در وسط حياط مسجد،نقش مرکزیت معنوي آن را داشته، همچنين آب در حوض پيش خان مساجد، پلي است بين دنياي مادي و عالم معنوي.
حضور آب در فضاها در دو حالت ظرف و مظروف یافت می شود که هر یک متاثر از کاربری و شکل فضا می باشد و بیانگر معنی یافتن آب با محیطش است. آب محیط را به یکدیگر دوخته و یا از هم جدا می سازد، در هر حال نقشی دعوت کنندگی خود را دارد. حرکت و زندگی با جریان آب همراه بوده است و بهشت های زمینی، تصوری از نهرهای روان است. “جنات التجری من تحتها الانهار” واژه حکمت آب در معماری اسلامی در گروه واژه های نو ظهور می باشد و به چند قرن اخیر مربوط می گردد که در دوره هایی از تاریخ، مفسران برای معرفی آثارفلسفی کشورهای اسلامی به جهانیان، این واژه را استفاده کردند. نکته غیر قابل انکاری در معماری اسلامی وجود دارد که به واسطه حضور آب پر رنگ تر گردیده و آن بیان تمامی خصوصیات کم نظیر و روشن از معماری ایرانی است.
آب در معماری ایران باستان
در معماری ایرانی علاوه براینکه تقریباً جملگی عناصر و فضاهای معماری از جمله خانه،مسجد،حسینیه و بازار به نحوی با آب مرتبط بوده اند،بسیاری عناصر معماری نیز اختصاصاً برای نگهداری، توزیع و مصرف آب به وجود می آمده اند که ذوق و هنر ایرانی تجلی زیبا ودل پذیر و پرمعنای خویش را در آن به نمایش می گذارد. ازجمله مهم ترین این عناصر عبارتنداز:
- آب انبار
- کاریزها
- آسیاب ها
- سقاخانه ها
- حمام ها
- پل ها
- بندها
