زیبایی شناسی در معماری | بررسی اصولی و مفهومی
سابقه «زیبایی» و «زیباشناختی» را به لحاظ تاریخی باید در میان اقوام کهن و دوران باستان جست و جو کرد. آثار به جا مانده از شعر، داستان، معماری و صنایع دستی، تماماً حکایت از نبوغ زیبایی انسان های اولیه دارد. زیبایی شناسی در معماری با محدودیت هایی ازجمله: کاربرد بنا، ساختار، استاتیک(ایستایی شناسی)، مسائل اقتصادی و قوانین ساخت بنا مواجه است.تمامی عوامل مؤثر باید به نسبت به یکدیگر سنجیده شده تا نتیجه کار مصالحه‌ای از کل آن باشد. به قول رومالدو جیور گلاس « در واقع قرابت زیبایی شناسی، هم چون قرابت اخلاقی و اجتماعی اغلب منجر به یک هماهنگی دقیق می‌گردد”.
عوامل مؤثر در زیبایی معماری
زیبایی شناسی در معماری از ۳ عنصر اصلی: سلیقه، احساس و ادراک تشکیل یافته است. این عناصر باعث می شوند تا یک اثر، از دید ناظر، زیبا شناخته شود.
ادراک
- حضوری (مستقیم و بدون واسطه)
- حصولی (غیرمستقیم و باواسطه)
سلیقه
- عوامل فردی و درونی
- عوامل محیطی
احساس
- عوامل روانی و اجتماعی
- پیش زمینه های ذهنی
طبیعت، معماری و زیبایی شناسی
زیبایی شناسی پدیده ای کاملاًحسی است که تنها انسان به عنوان اشرف مخلوقات و دارای قوه تعقل، قادر به درک آن می باشد. زمانی که فعالیت معماری معطوف به طبیعت و مناظر طبیعی می شود و در قالب علم معماری منظر نمود پیدا می کند، اصول زیبایی شناسی طبیعی که رابطه حسی و عاطفی با زیبایی ها و جلوه های طبیعی را بیان می کند به آن راه پیدا کرده و در سنجش آن مؤثر خواهد بود.هنر معماری در اتاقی ساکت وآرام آفریده نمی‌شود، بلکه به سفارش یک کارفرمای ساختمان، زیر نظر متخصصین و با رعایت قوانین حقوقی و فیزیکی تجلی می‌یابد.
اصول زیبایی شناسی در معماری اسلامی
پس از بررسی های انجام شده و بر اساس مشاهدات و مطالعات صورت گرفته در بین بناهای دوران اسلامی و به ویژه مساجد و سایر بناهای مذهبی که از بناهای شاخص در معماری ایرانی- اسلامی هستند، پرکاربردترین عناصر زیبایی شناسی در معماری ایرانی در این بناها شناخته شدند. وحدت در کثرت یکی از اصول مهم در این زیبایی شمرده شده است و ترکیب این دو به وجود آورنده زیبایی است.
زیبایی شناسی در معماری مدرن
در دوران مدرن زیبایی شناسی در معماری با کارایی تعریف می شود. آدولف لوس در این زمینه معتقد است: «زیبایی برای ما بالاترین حد تکامل است. به این دلیل این مطلقاً غیرممکن است که چیزی که عملی نباشد بتواند زیبا باشد»(گروتر، 1390)
او زیبایی معماری را نه تنها امری خودبسنده نمی داند بلکه آن را در ارتباط با پیرامون و محیط می داند و عقیده دارد بخش مهمی از ادراک زیبایی یعنی ادراک معنا، نشانه ها و نمادها علاوه بر آنکه در ترجیحات زیبایی شناسیی واجد اهمیت خاص اند، مشخص کننده خصوصیات ارتباط بیننده با مکان نیز می باشند.
